قرارداد معاوضه ملک را بشناسید + نمونه قرارداد

قرارداد معاوضه چیست؟

با پیشرفت علم و تکنولوژی و به تبع آن پیشرفت جوامع، یکی از دستاوردهای جامعه بشری، مساله مالکیت خصوصی افراد بر اموال و دارایی شان می باشد. یکی از مهم ترین مسائل در زمینه مالکیت خصوصی، مساله داشتن سند و مدرک مالکیت افراد می باشد که ثابت می نماید، مالک مالی هستند که ادعای آن را دارند. در ارتباط با این مورد، عقود و قراردادهای مختلفی وجود دارد که یکی از آنها قرارداد معاوضه می باشد.

قرارداد معاوضه در معنای عرفی و عامیانه آن، در واقع همان مبادله کالا به کالا یا مبادله کالا با خدمات یا مبادله خدمات با خدمات می باشد.

قانون مدنی نیز به تعریف قرارداد معاوضه پرداخته است. در همین ارتباط ماده ۴۶۴ قانون مدنی مقرر نموده است:

“معاوضه عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین مالی میدهد به عوض مال دیگر که از طرف دیگر اخذ میکند بدون ملاحظه اینکه یکی از عوضین مبیع و دیگری ثمن باشد.”

بطور مثال میتوان اینگونه بیان نمود که یک صاحب باغ میتواند تمام یا بخشی از محصولات خود را در قبال اخذ مقداری گندم از فردی مبادله نماید. فی الواقع طرفین با انجام این کار اقدام به معاوضه نموده اند، یک طرف مالی به طرف مقابل می دهد در عوض مالی که از او دریافت می نماید و ارزش یکسان اموال در این نوع قرارداد، مطرح نمی باشد.

همچنین در مورد املاک نیز این مساله صادق است وقتی که طرفین  های یکدیگر را مبادله می کنند در واقع معاوضه ملک انجام داده اند.

جهت انعقاد قرارداد معاوضه شرایط و ویژگی هایی لازم است که می بایست طرفین آن را رعایت نمایند. این موارد عبارتند از:

• قرارداد معاوضه در زمره عقود تملیکی است یعنی هر یک از طرفین در قبال مالی که از طرف دیگر دریافت می نماید، مالک می گردد مانند معاوضه ویلا با اتومبیل.
• قرارداد معاوضه، عقدی لازم است یعنی اینکه هیچ یک از طرفین به تنهایی نمی توانند آن را فسخ نمایند و حتما لازم است که جهت فسخ، هر دو طرف حضور داشته باشند و به انجام این امر رضایت دهند.
• معاوضه یک عقد معوض است یعنی اینکه باید حتما دو طرفه باشد و دو کالا وجود داشته باشد که در عوض یکدیگر مبادله شوند.

تفاوت قرارداد معاوضه و عقد بیع

یکی از مسائلی که به کرات در بین عموم مردم به چشم می خورد، این است که بعضی از افراد تصور می نمایند که قرارداد معاوضه همان عقد بیع است. درست است که عقد بیع با قرارداد معاوضه دارای شباهت هایی هستند اما این دو با یکدیگر دارای تفاوت های بنیادینی می باشند. در ابتدا لازم است که تعریفی از عقد بیع ارائه شود.

در ماده ٣٣٨ قانون مدنی آمده است: “بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم.”

اگر بخواهیم به زبانی عامیانه و در اصطلاح عرفی، تعریفی از عقد بیع بیان کنیم همان قولنامه یا مبایعه نامه ای است که افراد در زمان خرید خانه، اتومبیل و … فی مابین خود تنظیم می نمایند.

در واقع افراد با تنظیم قولنامه بین خود، به یکدیگر تعهد می نمایند که ظرف مدت مشخصی تعهدات خود را در مقابل طرف دیگر انجام دهند. بطور مثال فروشنده در مقابل خریدار متعهد میشود که ظرف مدت معینی مقدمات انتقال و تنظیم سند و … را فراهم نماید و در مقابل خریدار نیز تعهد می نماید که کل ثمن معامله را در ظرف مهلت مقرر تسلیم فروشنده نماید.

بنا بر توضیحات فوق مشخص میگردد که عقد بیع در واقع مبادله کالا با پول است بکی از طرفین در قبال مبیع (کالای مورد معامله)، پول دریافت می نماید که این پول در واقع پول رایج است اما معاوضه، مبادله کالا با کالا یا با خدمات است.

یکی دیگر از تفاوت های چشم گیری که میان بیع و معاوضه وجود دارد این است که یکسری خیارات در عقد بیع وجود دارد که مختص عقد بیع است مانند خیار مجلس (یعنی شرایط فسخ قرارداد از جانب خریدار و فروشنده)، خیار حیوان (مربوط به قرارداد حیوانات است)، خیار تاخیر ثمن (اگر مشتری ظرف سه روز ثمن معامله را نپردازد، بایع میتواند قرارداد را فسخ نماید) اما در معاوضه، خیار وجود ندارد. خیار به معنای شرایط فسخ قرارداد می باشد.

مساله دیگری که می بایست مدنظر قرار گیرد این است که در عقد بیع، مبیع (مورد معامله) وجود دارد که با پرداخت ثمن (پول) ارزش گذاری میشود اما در معاوضه تعیین ارزش مطرح نیست و شرایط معامله را عوضین تعریف می نمایند.

یکی دیگر از مواردی که در عقد بیع وجود دارد و در عقد معاوضه جایی ندارد، حق شفعه است.

تعریف حق شفعه در ماده ٨٠٨ قانون مدنی آمده است:

“هرگاه مال غیرمنقول قابل تقسیمی بین دو نفر مشترک باشد و یکی از دو شریک حصه خود را به قصد بیع به شخص ثالثی منتقل کند ‌شریک دیگر حق دارد قیمتی را که مشتری داده به او بدهد و حصه مبیعه را تملک کند. ‌این حق را حق شفعه و صاحب آن را شفیع می گویند.”

نمونه قرارداد معاوضه ملک

در فرم قرارداد معاوضه باید اطلاعات به صورت دقیق تکمیل شود. در ادامه نمونه‌ای از فرم اطلاعات قرارداد معاوضه را برای شما می‌آوریم.

ماده ۱– طرفین قرارداد: معاوض: خانم/آقای …………………………. فرزند …………………… به شماره شناسنامه …………. کدملی ……………………… شماره تلفن ثابت ………………………. همراه …………………… آدرس …………………………………………………
متعاوض: خانم/آقای …………………………. فرزند …………………… به شماره شناسنامه …………. کدملی …………………………… شماره تلفن ثابت ………………………. همراه …………………… آدرس …………………………………………………
که در این قرارداد به اختصار معاوض و متعاوض نامیده می‌شوند.
ماده ۲– عوضین:
الف: مورد عوض عبارت است از …………………………………………………………………………
ب: مورد معوض عبارت است از: ……………………………………………………………………….
که از طرف متعاوض به معاوض در برابر عوض داده شده انتقال می‌یابد.
ماده ۳– ارزش عوضین: مبلغ ……………………………… ریال معادل ……………………… تومان است و طرفین اقرار نمودند که هیچ‌گونه وجه یا مالی به عنوان مابه‌التفاوت ارزش عوضین به یکدیگر تأدیه یا تسلیم ننموده‌اند و هر گونه دعوای احتمالی را در این خصوص اسقاط کرده و به صلح خاتمه می‌دهند.
ماده ۴– فسخ قرارداد: طرفین کلیه خیارات از جمله خیار عیب و غبن هر چند فاحش و افحش را از خود ساقط نمودند.
ماده ۵– وثیقه‌ها و تضمین‌ها: معاوض/متعاوض متعهد گردید جهت تضمین انجام تعهدات خود یک فقره چک/سفته به شماره ………………………… مبلغ ……………………………… ریال معادل ……………………… تومان به عهده بانک ………………………… به معاوض/متعاوض تحویل دهد.
ماده ۶– شروط قرارداد:
۱- کالای مورد عوض در تاریخ …………………………. به متعاوض تحویل داده خواهد شد و رسید عادی متعاوض برای اثبات آن کفایت می‌نماید.
۲- کالای مورد معوض نیز در تاریخ …………………………. به معاوض تحویل داده خواهد شد و رسید عادی معاوض برای اثبات آن کفایت می‌نماید. 
ماده ۷– حوادث غیرمترقبه: در صورت بروز حوادث غیرمترقبه که اجرای قرارداد را مختل نماید، پس از رفع حادثه مذکور، هر یک از طرفین مکلف است که در اسرع وقت نسبت به ایفاء تعهدات قراردادی خویش اقدام نماید.
ماده ۸– حل اختلاف: در صورت بروز اختلاف در تعبیر مفاد قرارداد و یا نحوه اجرای آن، موضوع بدواً از طریق مذاکره و سازش حل و فصل خواهد شد و در صورت عدم حصول سازش، موضوع به داوری خانم/آقای ……………………………… به آدرس ………………………………………………………………………………… ارجاع و نسبت به حل و فصل آن از این طریق اهتمام ورزیده می‌شود و در غیر این صورت به مراجع قضایی مراجعه خواهد شد.
ماده ۹– نسخه‌های قرارداد: این قرارداد مشتمل بر نه ماده در تاریخ ……. به تعداد … نسخه با اعتبار واحد تنظیم و تمام مفاد و مندرجات آن مورد قبول طرفین واقع گردید.

نمونه قرارداد معاوضه آپارتمان و واحد مسکونی

قرارداد حاضر در تاریخ………… بین سازمان ………………. به نمایندگی ………………… که از این پس سازمان نامیده می‌شود و  ……………………………………… فرزند………. به شماره شناسنامه …………….. صادره از ……………. که از این پس مالک نامیده می‌شود به شرح مواد آتی منعقد گردید.
ماده ۱ ـ عوضین قرارداد:
الف) شش دانگ …….. واحد مسکونی به مساحت ……………. مترمربع به پلاک ثبتی ……….. فرعی از ………….. اصلی واقع در………………………………………………………. . به انضمام حق امتیاز آب، برق و سایرحقوق و ملحقات و منضمات عرفی آن که متعلق به مالک بوده واز این پس عوض نامیده می شود، به موجب این قرارداد به سازمان واگذار و منتقل گردید.
ب) شش دانگ …… واحد مسکونی به مساحت تقریبی ………….. مترمربع واقع در …………………………………………………………… به انضمام حق امتیاز آب، برق و سایرحقوق و ملحقات و منضمات عرفی آن که متعلق به سازمان بوده و از این پس معوض نامیده می شود، به موجب این قرارداد به مالک واگذار و منتقل گردید.
تبصره: در ازای عوض، ……. واحد دیگر به مساحت ……………….. مترمربع واقع در ……………………………………………………به عنوان معوض به مالک واگذار و منتقل گردید.
 ماده ۲ ـ تعهدات مالک:
۱- مالک متعهد گردید ظرف مدت …….. روز پس از ابلاغ قرارداد حاضر، نسبت به تنظیم سند رسمی عوض به نام سازمان در دفترخانه ای که از سوی سازمان تعیین می شود، اقدام نماید.
۲-مالک متعهد به حضور در دفترخانه مطابق بند فوق است؛ درصورتی که مشارالیه در موعد مقرر دردفترخانه حاضر نگردد یا حضور او با توجه به نقص مدارک به منزله عدم حضور تلقی گردد به ازای هر روز تاخیر، پانصد هزار ریال به عنوان خسارت تعیین و تا زمان تنظیم سند رسمی عوض به نام سازمان، محاسبه و از مالک دریافت خواهد شد.
تبصره : ملاک تشخیص عدم حضور مالک، گواهی دفترخانه مورد نظر است.
۳-  مالک متعهد گردید ظرف مدت …… روز پس از تنظیم سند رسمی نسبت به تحویل و تخلیه عوض اقدام نماید.
تبصره ـ در صورت تاخیر در تخلیه و تحویل عوض در موعد مقرر، مالک متعهد گردید به ازای هر روز تاخیر مبلغ یکصد هزار ریال در وجه سازمان پرداخت نماید. پرداخت مبلغ مذکور مانع از اقدام قانونی سازمان  برای تخلیه عوض از طریق مقامات قضایی نخواهد بود.
۴- پرداخت هرگونه عوارض و مالیات قانونی متعلقه به عوض تا تاریخ تنظیم سند رسمی آن به نام سازمان.
۵- پرداخت ۵۰ درصد هزینه‌های لازم برای تنظیم سند رسمی عوض و معوض.
۶- مالک متعهد گردید پس از اعلام سازمان مبنی بر آماده شدن معوض، حداکثر ظرف مدت یک هفته جهت تحویل گرفتن معوض به سازمان مراجعه نماید. مالک ضمن قرارداد حاضر به سازمان وکالت داد تا در صورت عدم مراجعه و تاخیر بیش از یک ماه جهت تحویل گرفتن معوض، سازمان هر گونه اقدام قانونی را بنا به صلاحدید خود، رأسا و بدون مراجعه به مراجع قضایی در خصوص معوض انجام دهد.
۷- مالک متعهد گردید پس از اعلام سازمان مبنی بر فراهم بودن موجبات تنظیم سند رسمی معوض، حداکثر ظرف ۱۰ روز نسبت به تسویه حساب نهایی با سازمان اقدام و مقدمات لازم جهت انتقال رسمی معوض به نام خود را فراهم آورد؛ در غیر این صورت متعهد گردید تمامی هزینه‌های متعلقه ناشی از تأخیر در مراجعه برای تنظیم سند رسمی معوض را حسب اعلام سازمان به صورت نقدی  پرداخت نماید.
ماده ۳ ـ تعهدات سازمان:
۱- تحویل معوض به مالک ظرف مدت ……….. روز پس از ابلاغ قرارداد حاضر.
۲-  تنظیم سند رسمی معوض به نام مالک پس از تحویل عوض و فراهم شدن موجبات تنظیم سند رسمی.
۳- پرداخت تمامی هزینه‌های لازم به منظور برقراری انشعابات آب، برق و گاز معوض و همچنین هرگونه عوارض و مالیات قانونی متعلقه به معوض تا تاریخ تحویل آن به مالک.
۴- پرداخت ۵۰ درصد هزینه‌های لازم برای تنظیم سند رسمی معوض و عوض.
ماده ۴ـ  شرایط خصوصی:
۱- تحویل عوض و معوض با تنظیم صورت‌جلسه خواهد بود.
۲- تمامی خیارات قانونی از مالک سلب و اسقاط گردید.
۳- در صورتی که مالک به تعهدات خود مطابق قرارداد حاضر عمل نکند، سازمان می‌تواند قرارداد حاضر را فسخ نماید. در این صورت مالک مکلف است به میزان ۵۰ درصد قیمت روز عوض به عنوان وجه التزام در وجه سازمان پرداخت نماید.
۴- مبلغ ……………………. ریال (معادل……………………….. تومان) وام بانکی به مالک تعلق می‌گیرد و مالک موظف است به محض صدور معرفی‌نامه توسط سازمان خطاب به بانک عامل، نسبت به اخذ وام اقدام و پرداخت اصل و فرع آن را تعهد نماید. در صورتی که مالک در مهلت تعیین شده از سوی بانک عامل جهت انجام مراحل اخذ وام به بانک مراجعه ننماید، پرداخت کلیه جریمه‌ها و خسارات متعلقه به عهده مالک خواهد بود.
ماده ۵ ـ حل اختلاف:
اختلافات ناشی از تفسیر یا اجرای مفاد قرارداد حاضر از طریق مذاکره حل و فصل خواهد شد. در صورت عدم حصول توافق، مراجع قضایی تعیین تکلیف خواهند نمود.
ماده ۶– نشانی طرفین:
نشانی سازمان:……………………………………………
نشانی مالک: …………………………………………………………………………………………. تلفن:………………..
مالک مکلف است هر گونه تغییر نشانی خود را کتباً به سازمان اعلام کند در غیر این صورت مکاتبات به نشانی سابق ابلاغ و دریافت شده تلقی می‌گردد.