تاریخچه و معماری ساختمان تئاتر شهر

ساختمان تئاتر شهر به صورت حجم استوانه ای بزرگی طراحی شده، که رواقی بر گرد آن نشسته است. این رواق عبارت است از ردیف ستون های کشیده و بلند با قاعدۀ ستارۀ سه پر که گرداگرد ساختمان چرخیده و با تیرهای خمیدۀ متقاطع در بالا، سقف پیش آمده و ظریف و کم ضخامت بنا را برپا نگه داشته است. این ستون ها و تیرهای خمیده که مانند سر ستون های شکفته خاتمه ای برای ستون ها ساخته اند و دست باز می کنند تا سقف را بر خود نگه دارند مهم ترین مشخصۀ بنا، و به بیان دیگر چیزی است که ساختمان تئاتر شهر را با آن به یاد می آوریم. همۀ جوانب ساختمان باز است و امکان تماشای ساختمان را به مخاطبان می دهد. شمایل بنا نیز از هر کجا که دیده شود کم و بیش به یک شکل است. این حجم بزرگ استوانه ای با رواق به یاد ماندنی پیرامونش همانند مجسمه ای بر صفه ای در صدر صحن شمالی نشسته است.

فرم استوانه ای ساختمان ذاتاً جهت خاصی را القا نمی کند. اما وجود صحن وسیع شمالی، استقرار ورودی بنا رو به این صحن و بر امتداد محور فرضی آن، و حجم دندانه ای روی بام که در نواحی جنوبی مرتفع تر شده است موجب می شود تصور شود که ساختمان رو به شمال دارد؛ یا به عبارت دیگر بنا واجد پشت و رو است.

ستون های رواق، بلند و کشیده، و فاصلۀ آنها نسبتاً زیاد است. این امر موجب می شود تا رواق به جای آنکه سرپناهی امن و صمیمی در حد فاصل فضای باز و ساختمان باشد، ادامۀ صحن تلقی گردد.

پوشاندن سراسر جدارۀ بیرونی ساختمان تئاتر شهر با پوسته ای رنگین و ریز نقش از آجر زرد رنگ و کاشی فیروزه ای اقدامی متهورانه و در خور توجه است، و زیبایی نقوش سلامت اجرا بر محسنات آن می افزاید. به علاوه طراح با این کار نسبتی نیز میان این بنا و بناهای قدیمی (به خصوص ابنیۀ عمومی مثل مسجد و مدرسه و ….) پدید می آورد. وی با پوشاندن این جامۀ پر تزئین و ریز بافت بر قامت بنا مهر سنت بر طرح می زند. ضمن آنکه در جای جای آن نیز به طرق مختلف علاقۀ خود را به تزئینات و نقوش قدیمی نشان می دهد؛ آجرهای سفالی داخل بنا، نقوش هندسی و گره های درها و پنجره ها و دست اندازهای چوبی، گل میخ ها، نقوش روی نیمکت های بتنی در بیرون، و نقوش رنگین چهارپایه های داخلی، طرح پیشخوان چایخانه، جان پناه بالکن های سالن نمایش و سالن انتظار، نقش دیوار سالن نمایش و چلچراغ ها از این جمله هستند.

ترکیب معماری ساختمان تئاتر شهر :

به گزارش آسمان و به نقل از گزاراشات داخلی خبر،بنابراین گزارش،این عمارت با ترکیب زیبایی از کاشی و آجر ساخته شده و با الهام از برج طغرل شکل گرفته است. عمارت تئاتر شهر در محلی که قبل از آن به کافه شهرداری مشهور بود ساخته شد و هم‌اکنون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سرپرستی آن را برعهده گرفته است.

عمارت تئاتر شهر در روز شنبه هفتم بهمن 1351 با نمایش «باغ آلبالو» به کارگردانی آربی اوانسیان افتتاح شد و عنوان مدرن‌ترین سالن تئاتر تهران را به خودش اختصاص داد.

در اینجا باید گفت شباهت ظاهری میان تئاتر شهر و ساختمان تئاتر بکمن در محل انستیتو تکنولو‍ژی کالیفرنیا به گونه‌ای است که کارشناسان این دو مرکز را دوقلوی معماری تئاتری می‌نامند. این ساختمان مدور با ستونهایی به سبک ستون‌های تخت جمشید تزئین شده و شاید مهم‌ترین ویژگی آن پلان مدوری باشد که ترکیبی از معماری یونان و روم قدیم است.

تئاتر شهر عمارتی است که یک سالن اصلی، یک کتابخانه تخصصی هنر و چهار سالن به نام‌های چهارسو،قشقایی،سایه و کارگاه نمایش را دربرگرفته است البته  تالارهای کوچک و شماره دو را هم  دارد اما این تالارها در سال‌های اخیر به دلیل نیاز به تعمیر تعطیل شده بود البته در حال حاضر این سالن‌ها بازگشایی شده‌اند.شایان ذکر است؛ بنابر اخباری که در خرداد ماه سال1390 منتشر شد، کاشی‌های تئاتر شهر به دلیل نبود امنیت و محافظت از تنها مجموعه حرفه‌ای تئاتر ایران  درحال تخریب و به سرقت رفتن بوده و در روزگاری که گودبرداری و ساخت و ساز در ضلع جنوبی مجموعه آسيب‌هايی به اين بنای تئاتر وارد کرده نمای بيرونی مجموعه نيز مورد سرقت و تخريب قرار گرفته بود البته این مشکل نیز هم‌اکنون تا حدود زیادی رفع شده و کاشی‌ها مرمت شده‌اند.گفتنی است شهرداری تهران در سال ۱۳۸۲، و در زمان مسئوليت محمود احمدی‌نژاد به عنوان شهردار، برای ساخت مسجد گودال عمیقی در پارکينگ تئاتر شهر حفر کرد.

طبقات ساختمان تئاتر شهر:

مساحت بستر طرح این بنا ۳۰۰۰ مترمربع و مساحت زیربنای آن ۵۶۰۰ مترمربع است. بنای این سالن نمایش از یک حجم استوانه‌ای به قطر ۳۴ متر و ارتفاع ۱۵ متر تشکیل شده است. نمای خارجی این سازه تماماً از کاشی فیروزه‌ای پوشیده شده و رواقی با ستون‌های کشیده و قاعده ستاره سه پر، گرداگرد آن را فراگرفته که با تیرهای منحنی، سقف پیش آمده ساختمان را برپا نگه داشته است. این سبک، ترکیبی از معماری یونان و روم قدیم و بناهای مربوط به نمایش، مانند پانئوم و کلوزیوم است. تئاتر شهر تنها سالن نمایش در ایران محسوب می‌شود که دارای حصار نیست بطوریکه علاوه بر فضاهای سرپوشیده، محوطه باز اطراف بنا در مجاورت خیابان ولیعصر و محوطه پارک دانشجو نیز بخشی از این مجموعه محسوب می‌شوند و نقش بسزایی در جلب مخاطبین به این سالن نمایش را داشته است.

فضای داخل این ساختمان دارای چهار طبقه است، طبقه زیر همکف به چایخانه، کافه و فضای خدماتی مربوط به تماشاگران اختصاص یافته است. سالن نمایش اصلی با گنجایش ۶۰۰ نفر و سالن انتظار مجموعه در طبقه همکف قرار دارند، این سالن نمایش استوانه‌ای در درون استوانه حجم اصلی است که با آن هم‌مرکز نیست. بالکن‌های سالن اصلی در طبقه اول هستند. طبقه دوم ساختمان توسط فضاهای اداری، کتابخانه و سالن تمرین اشغال شده و طبقه سوم که بام سازه محسوب می‌شود به تأسیسات مجموعه اختصاص یافته است.