مسجد امام اصفهان یکی از شاهکارهای تاریخی ایران می باشد ، که زمان حکمرانی صفويان در میدان نقش جهان ساخته شده است . این مسجد با اسامی دیگری چون مسجد شاه ، مسجد سلطانی و مسجد جامع عباسی نیز معروف است .
این مسجد به واسطه معماری با شکوه ، کاشی‌کاری های بسیار زیبا و نجاری بی نظیر ، نزد اهالی هنر و فرهنگ در سرتاسر جهان معروف است و یادآور دوران شکوه و اقتدار صفويان می باشد . در این مقاله از تیم آسمان هوم با ما باشید ، تا بیشتر با این مسجد تاریخی آشنا شوید .
بیشتر بخوانید: آنچه درباره منطقه 22 باید بدانید
معرفی مسجد امام اصفهان
مسجد امام اصفهان در جبهه جنوبی میدان تاریخی نقش جهان ، در اطراف دولت خانه صفوی قرار دارد . این مسجد در زمینی به مساحت 5000 متر مربع با چندین ورودی ساخته شده است ، ولی ورودی اصلی مسجد در ضلع جنوبی میدان نقش جهان می باشد .
این بنا در مجاورت بناهای تاریخی عالی قاپو و مسجد شیخ لطف الله می باشد . مسجد امام در قرن یازدهم هجری قمری در زمان سلطنت شاه عباس اول به سبک مساجد چهار ایوانی با گنبدی بر فراز ایوان اصلی احداث شده است .
تاریخچه و وجه تسمیه مسجد امام اصفهان
مسجد امام اصفهان در منابع تاریخی مختلف به اسامی گوناگونی خوانده شده است . در کتاب معتبر و تاریخی عالم آرای عباسی ، بنای فوق به نام مسجد جامع جدید عباسی و مسجد جامع عباسی خوانده شده است .
این مسجد تا پیش از انقلاب به نام های مسجد شاه و سلطانی نیز نامیده می شد ، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، نام این مسجد از شاه به امام تغییر پیدا کرد .
بنا بر کتیبه ای به خط علی رضا عباسی ( خطاط معروف عصر صفوی ) ، این مسجد به نام مسجد جامع از طرف شاه عباس اول معرفی شده است . البته این مسجد را نباید با مسجد جامع عتیقی که در انتهای بازار قرار دارد ، اشتباه گرفت .
بنا بر کتیبه های به جا مانده در این بنا ، ساخت مسجد امام اصفهان در سال 1020 هجری قمری آغاز و پنج سال بعد در سال 1025 هجری قمری خاتمه می یابد .
این مسجد در ادوار بعد نیز توسعه می یابد و به آن بناهایی افزوده یا مرمت می شود ، کتیبه هایی از دوران سلطنت شاه عباس دوم و شاه سلیمان نیز در این مسجد دیده می شود ، که حاکی از توسعه مسجد به دست این حکمرانان بوده است .
حتی پس از دوره صفوی نیز حکومت های مختلف بنا ، تزئینات و کاشی کارهایی را به این مسجد افزوده اند ، یا اینکه مسجد را بازسازی و مرمت کرده اند .مهندس امین اکبری نیز در دوره معاصر این مسجد را مرمت نمود . خوشبختانه امروزه مسجد امام اصفهان در وضعیت سالمی قرار دارد و ثبت ملی شده است .
ویژگی های معماری و تزئینات مسجد امام اصفهان
مسجد امام اصفهان همانند سایر مساجد این دوره در پلانی چهار ضلعی با چهار ایوان ، یک گنبد بر شبستان اصلی آن ، رواق هایی در اطراف ایوان ها ، چندین شبستان و یک حوض در مرکز آن احداث شده است .
معمار این مسجد از معروف ترین معماران عصر صفوی به نام استاد علی اکبر اصفهانی می باشد و نظارت ساخت بنا را شخصی به اسم محب علی بیک الله بر عهده داشته است .
این مسجد همانند دیگر مساجد عصر صفوی دارای یک بخش به نام گنبد خانه در ضلع جنوبی مسجد می باشد . گنبد خانه جانشین شبستان های ستون دار ادوار قبل شده است .
گنبد خانه مسجد امام اصفهان مربع شکل بوده و اندازه هر ضلع آن 22/5 متر است . آنچه که گنبد خانه را با شکوه ، خیره کننده و منحصر به فرد می کند ، کاشی کاری های بی نظیر آن است .
در اطراف گنبد خانه ، سه ایوان دیگر نیز ساخته شد بود ، که هر یک از آنها نیز با گچ بری ها ، خطاطی ها ، مقرنس کاری ها و کاشی کاری های بسیار زیبایی تزئین شده بودند .
مسجد امام اصفهان دارای چهار مناره می باشد ، که دو مناره در اطراف ورودی و دو مناره در کنار ایوان گنبد دار قرار دارند . ارتفاع مناره های این بنا حدود 42 متر می باشند . البته مناره های اطراف ایوان بلند تر از مناره های ورودی هستند .
در حیاط این مسجد عناصر معماری مختلفی مانند دالان ها ، رواق ها ، کتیبه های سفید در دل کاشی های آبی ، مقرنس کاری ها ، گچبری ها ، ایوان ، حوض ، که همگی بیانگر معماری ایرانی _ اسلامی است ، به چشم می خورد .
مسجد امام اصفهان در کنار معماری بی نظیر خود ، به دلیل کاشی کاری و نجاری منحصر به فرد خود ، در سرتاسر جهان معروف گشته است . هیچ کلمه ای نمی تواند شکوه و ابهت این بنا را توصیف کند ، این مسجد را فقط باید از نزدیک تماشا کرد و محو جلال و زیبایی های آن شد .
عناصر معماری و تزئینی مسجد امام اصفهان
مسجد امام اصفهان مجموعه از عناصر معماری و تزئینی خارق العاده است ، که هر یک از آنها به تنهایی یک شاهکار بزرگ تاریخی و هنری محسوب می شود . در ادامه مطلب به طور مختصر راجع با هر یک از این عناصر صحبت می کنیم ؛
- کاشی کاری : سر تا سر مسجد تاریخی امام با کاشی های هفت رنگی که در قسمت فوقانی آبی رنگ و در قسمت پایینی طلایی هستند ، پوشیده شده است . دو طرف این مسجد نیز با دو قالب از جنس کاشی با طرح سجاده مزین شده است .
این کاشی ها با رنگ آرام بخش ( طیف های مختلف آبی و طلایی ) و طرح های اسلیمی و گیاهی ، به بینندگان آرامشی ملکوتی را القا می کنند . این مسجد علاوه بر کاشی هفت رنگ ، با کاشی معرق نیز تزئین شده است
- راهرو و تزئینات آن : ورودی مسجد امام اصفهان یک راهروی مدور است که درب آن به سوی ایوان شمالی باز می شود ، که تداعی کننده نفوذ نور و روشنایی در اوج تاریکی است .
- فضای باز و نامحدود : پلان این بنا به گونه ای طراحی شده است ، تا حرکت در آن بدون هیچ گونه مانع و دشواری صورت پذیرد . در واقع در فضای داخلی این مسجد هیچ پلکان ، نرده ، اتاق تو در تو ، جایگاه خاص و … دیده نمی شود . هدف از ایجاد این فضا برابری و سادگی همه افراد در پیشگاه خداوند بوده است .
- کتیبه های سر در و گنبد : یکی از دیگر از عناصر با شکوه مسجد امام اصفهان ، کتیبه هایی به خط ثلث به قلم علی رضا عباسی ، محمد رضا امامی با مضامین تاریخ ساخت بنا ، هدف از ساخت بنا ، معماران ، ناظرین ساختمان می باشد . کتیبه هایی با ۸ط نستعلیق نیز با مضامین دینی و اشعار عرفانی نیز در جای جای این مسجد به چشم می خورد . این کتیبه ها علاوه بر زیبایی ، ارزش تاریخی بالایی دارند .
- شبستان شمالی و محراب مسجد : مهمترین بخش مسجد امام ، شبستان شمالی است ، که گنبد مسجد نیز بر فراز آن قرار گرفته است .
این بخش اوج شکوه معماری و تزئین بنای مسجد است ، علاوه بر گنبد ، در طرفین ایوان شمالی نیز مناره های مرتفع و زیبایی احداث گشته است . اوج کاشی کاری این بنا را می توان در گنبد آن مشاهده کرد .
- شبستان ها : در دو ضلع غربی و شرقی مسجد امام دو شبستان وجود دارد ، که شبستان غربی کوچکتر می باشد ، اما با کاشی کاری های زیبای هفت رنگ ، محراب بسیار با شکوه و آرایه های خارق العاده مشهور است . محراب این شبستان از بی نظیرترین محراب های تاریخی ایران است .
- مدرسه ناصریه و سلیمانیه : در دو جبهه جنوبی غربی و جنوب شرقی مسجد امام اصفهان نیز دو بنا از دوره شاه سلیمان صفوی و ناصرالدین شاه قاجار به یادگار مانده است ، که کارکرد مدرسه را داشته اند . مدرسه ناصری حجره هایی برای نشستن و بحث و گفتگوی طلاب دارد .
در مدرسه سلیمانیه نیز قطعه سنگی وجود دارد ، این سنگ ساده را یادگاری از شیخ بهایی می دانند که جای ظهر حقیقی چهار فصل شهر اصفهان را نشان می داده است .
- سنگاب : سنگاب ها نیز از دیگر عناصر دیدنی و تاریخی مسجد امام اصفهان هستند . این سنگاب ها اکنون در یک محفظه شیشه ای نگهداری می شوند ، تا از آسیب در امان باشند .
سنگاب ها از جنس سنگ یشم ، سنگ آهک و … ساخته شده و با نقوش برجسته گل و بوته ، اسلیمی و کتیبه هایی با مضامین اشعار دینی تزئین شده اند .
سخن پایانی
مسجد امام اصفهان از شاهکارهای تاریخی ایران است ، که نمی توان جلال و ابهت آن را به قلم آورد . هر ساله گردشگران بسیاری از سراسر جهان و ایران برای تماشای این مسجد به شهر زیبا و تاریخی اصفهان سفر می کنند .
اگر مایل به دریافت اطلاعات بیشتری در مورد مسجد ، نحوه سفر به شهر اصفهان ، امکانات گردشگری اطراف مسجد و … هستید ، به سایت آسمان هوم مراجعه کنید و از کارشناسان ما مشاوره بگیرید .
بیشتر بخوانید: پیش خرید ملک در شهرک چیتگر (ارتش)
