حکم تخلیه چیست؟

“تخلیه” در لغت به معنای “خالی کردن” است و در اصطلاح حکم تخلیه به معنی حقوقی عبارت است از دست کشیدن متصرف از ملک به نحوی که مالک بتواند بدون هیچ مشکلی، هرگونه تصرفی در ملک خود انجام دهد.

تخلیه ملک معمولا در روابط بین موجر و مستاجر مطرح می‌شود. در صورتی که یک قرارداد اجاره شفاهی یا کتبی وجود داشته باشد و مستاجر به علت انقضای مدت اجاره یا سایر موارد مانند فسخ قرارداد، از تخلیه ملک خودداری کند، موجر می‌تواند دستور تخلیه ملک خود را بگیرد. البته در مواردی موجر می‌تواند تقاضای صدور دستور تخلیه داشته باشد و در مواردی دیگر باید تقاضای صدور حکم تخلیه نماید. در ادامه به توضیح تفاوت این دو مورد می‌پردازیم.

تفاوت دستور تخلیه با حکم تخلیه

برای تخلیه ملک مسکونی از دو روش می‌توان برای تخلیه اقدام کرد:

• تقاضای دستور تخلیه ملک
• تقاضای حکم تخلیه ملک

تقاضای دستور تخلیه:

دستور تخلیه فقط در زمانی صادر می‌شود که مدت اجاره به پایان رسیده باشد و در موارد دیگر نمی‌توان تقاضای صدور دستور تخلیه کرد. برای درخواست دستور تخلیه باید کلیه شرایط زیر با هم وجود داشته باشند:

• ملک موضوع قرارداد مسکونی باشد و در خصوص تجاری دستور تخلیه صادر نمی‌شود.
• قرارداد موضوع دعوا، اجاره باشد و در سایر عقود دستور تخلیه صادر نمی‌شود.
• قرارداد موضوع دعوا سند عادی باشد و با سند رسمی اجاره داده نشده باشد. در مواردی که با سند رسمی ملک مسکونی اجاره داده شده باشد، نمی توان تقاضای صدور دستور تخلیه نمود.
• اجاره‌نامه مدت داشته باشد.
• اجاره‌نامه در دو نسخه تنطیم شده باشد.
• هر دو نسخه اجاره‌نامه به امضای موجر و مستاجر رسیده باشد.
• دو نفر شاهد، هر دو نسخه اجاره‌نامه را امضا کرده باشند.
• مدت اجاره تمام شده باشد.

در صورت وجود تمام این شرایط و با ارائه دادخواست تخلیه ملک به شورای اختلاف محل وقوع ملک، دستور تخلیه صادر خواهد شد. اجرای دستور تخلیه نیاز به صدور برگ اجرائیه ندارد و اصولا طی یک هفته پس از تقدیم تقاضای صاحب‎خانه، انجام می‌شود. پس از ابلاغ اوراق قضایی و یا اجرائیه، چنانچه تا 3 روز مستاجر ملک را تخلیه نکرد و تحویل نداد، دستور تخلیه در روز و ساعت مشخص توسط مأمور اجرا انجام خواهد شد.

تقاضای حکم تخلیه:

حکم تخلیه حکمی است که دادگاه آن را صادر می‌کند اما در مورد املاک مسکونی طبق قانون، مرجع صالح شورای حل اختلاف محل وقوع ملک است. دریافت حکم تخلیه مستلزم تعیین جلسه رسیدگی، صدور حکم تخلیه توسط مرجع قضایی، تجدیدنظر و تقاضای صدور اجرائیه خواهد بود و نسبت به دستور تخلیه زمان بیشتری خواهد برد.

تفاوت اصلی حکم تخلیه با دستور تخلیه این است که در مواردی که نیاز به صدور حکم تخلیه باشد، حتما باید جلسه رسیدگی تشکیل و دفاعیات طرفین شنیده شود، اما درباره دستور تخلیه نیازی به تشکیل جلسه دادگاه نبوده و صرفا با درخواست مالک و با استناد به قرارداد اجاره صادر می‌شود

مراجع صدور دستور تخلیه و حکم تخلیه

با توجه به نوع اجاره، مرجع صدور حکم تخلیه و صدور دستور تخلیه متفاوت است:

• اگر قرارداد اجاره املاک مسکونی رسمی بوده و در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده باشد، باید تخلیه ملک مورد اجاره را از واحد اجرای مفاد اسناد رسمی اداره ثبت محل وقوع ملک، تقاضا کرد. فرآیند تخلیه از طریق واحد اجرای اسناد رسمی، کوتاه‌تر از دادگاه است.
• در قراردادهای اجاره املاک مسکونی که با سند عادی انجام شده باشد، شورای حل اختلاف محل وقوع ملک، اقدام به صدور دستور تخلیه می‌کند که به آن “دستور تخلیه شورای حل اختلاف” می‌گویند.
• اگر قرارداد اجاره املاک مسکونی دارای شرایط فوق نباشد، نمی‌توان تقاضای صدور دستور تخلیه فوری را کرد، بلکه باید تقاضای صدور حکم تخلیه نمود که مرجع صالح رسیدگی به این دعوا دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک است.
• اگر قرارداد اجاره در خصوص اجاره املاک تجاری، چه قرارداد رسمی و چه عادی باشد، مرجع صالح رسیدگی به تقاضای تخلیه، دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک است.
•